آن روزها - گفتار بلخ در کلّیات شمس (4)

لهجهء بلخ و دریافت بهتر سخن مولانا(قسمت چارم)ساده دل مردی که دل بر وعدۀ مستان نهادمثلی است معروف. امروز هم اگر وعده ای از کسی در نظر عجیب آید، پرسند: چیزی ننوشیده ای؟شاد شد جانم که چشمت وعدۀ احسان نهاد ساده دل مردی که دل بر وعدۀ مستان نهاد(غ750)ساران دربرابر پایانمی گشته ام بیهوش من تا روز روشن دوش منیک ساعتی ساران کو یک ساعتی پایان کو(غ2139)ساطور دوسرساطور را به همین صورت و نیز به صورت ساطول تلفظ کنند و آن نوعی کارد قوی و ضخیم استخوان شکن است.زان سر مستانش رست از خنجر قصاب مرگکه نبودند اندرین سودا چو ساطوری دوسر(غ1068)سبدمرادف زنبیل که گذشت و در کابل معمولاً سبد را برای ظرف بافتنی از خمچه (ترکه) برای نهادن میوه استفاده کنند. در هرات سبد را برای صاف کردن برنج استفاده کنند و سبد بزرگ را که سرنگون برروی خوراکی ها برای حفظ آن از آلودگی می نهادند، گاوسبد گویند. نیز انواع سبدها مانندسبد گوشت، سبد میوه، سبد گل. نیک بدست آنکه او، شد تلف نیک و بددل سبد آمد مکن، هرسقطی درسبد(غ893)سبلت مالیدن کنایه از غرور و خودبینی. نیز گویند سبیل یا بروتش را تاب می دهد. بمشو همره مرغان که چنین بی پر و بالیچو نه میری نه وزیری بن سبلت بچه مالی (غ 2815)سبل چشمبیماری چشم که به صورت رگها و پاره های سرخ در چشم ظاهر شود.شادی و فرح بخشد دل را که دژم باشد تیزی نظر بخشد گر چشم سبل دارد (غ 600)سجاف تریشه یی که بر کنار یا حاشیۀ جامه یی دوزندچون دامن در پیش دوانید گر همچو سجاف بر کنارید (غ 718)سختیانچرم نازک از پوست گوسفند. ساختیان نیز گویند. سهیل شمس تبریزی نتابد دریمن ورنه ادیم طایفی گشتی بهرجا سختیانستی(غ 2519)سخن در پوست گفتن کنایه از پوشیده و به کنایه گفتن و جالب است که اکنون مورد معکوس آن به کار می رود و آن پوست کنده : صریح است برخی هم می گویند که صاف و پوست کنده. سخن در پوست می گویم که جان این سخن غیب استنه در اندیشه می گنجد نه آن را گفتن امکانست (غ 325)سر بازار مانند چشم بازار. گویند او ازهمه سر است یعنی بالاتر و مهمتر از همه است. دلدار من تویی سر بازار من توییاین جمله جور بر من مسکین روا مدار(غ1118)سر باشد کلاه بسیار استکنایه از بی تفاوتی در برابر ازدست رفتن مال است. تندرستی مهم است نه متاع و کالا.چو تو باشی دل و جان کم نیاید چو سر باشد بیاید نیز دستار(غ1038)سربالا سوی بالا مانند کوه یا تپه ای که از پایین به بالا روند. در برابر آن سراشیب و سرآشیبی است که در هرات سرشیوه گویند. به سربالای هستی روی آرید چو مرغان خلیلی از نشیمن (غ2120)سرپزانکله پز و کله پزان نیز گویند. کسی که به اصطلاح امروز رستوران دارد و کارش تنها پختن سر گوسفند و برخی جوارح دیگر است. در تهران صاحب این شغل را سیرابی گویند.چون دکان سرپزان سرها و دلها پیش اوهست بی پایان درآن سرها سری را یافتم (غ1600)سر خر معدۀ سگمثل مناسبت دو چیز ناخوشایند. نیز گویند: گوشت خر دندان سگ.گنده پیراست جهان چادر نو پوشیدهاز برون شیوه و غنج و ز درون رسواییچو بدان پیر روی بخت جوانت گویدسرخر معدۀ سگ رو که همان را شایی (غ 2866)سرخر و پالیزرسمی است کهن که برای پرهیز از چشم زخم جمجمۀ خری بر سر پالیز نصب کنند.اندرین منزل هردم حشری گاوآردچاره نبود ز سر خر چو درین پالیزیم(غ1643)یاد تو شراب و یاد ما آبما چون سرخر تو همچو پالیز(غ1192)سرخوانی اصطلاحی در موسیقی و آوازخوانی.ای مطرب داوددم آتش بزن در رخت غم بردار بانگ زیر و بم کین وقت سرخوانیست این (غ1792)ساخت بغراقان به رسم عید بغراقانییزهره آمد زاسمان و می زند سرخوانیی (غ2809)سرخ و سپیدکنایه از خوشروی و تندرست.ای سرخ و سپید بی تو ماندم من زرد و شبم سیاه چرده (غ2348)سردستی چیز ناقابلی که برای استفادۀ روزمره باشد. چو گرد راه هین برجه هلا پادار و گردن نهکه مردن پیش دلبر به تو را زین عمر سردستی(غ2518)رستن ز جهان شک هرگز نبود اندکخاک کف پای شه کی باشد سردستی (غ 2561)سردسیرمناطقی که هوا و اقلیم آنها سرد است. در برابر آن گرمسیراست که اکنون مناطقی به نام گرمسیر موجود است. زانکه تو درسردسیرداشته ای رخت خشک-خشک لب و چشم تر بوده ای از خشک و تر(غ1128)سردلب و سردچانه آنکه سخنش ناخوشایند و نامطبوع است. اکنون دهن خنک و خنک دهن نیز گویند.مشنو غم عشق را ز هشیارکو سردلبست و سردچانه (غ2351) سر بی درد را چرا می بندیدکنایه از کار بیهوده کردن. کنایه از شگون بد زدن.چو مه روی نباشید ز مه روی متابید چو رنجور نباشید سر خویش مبندید (غ 638)سرسریبدون توجه، بدون دقت.آن ذرّه ای که گر قدمش بوسد آفتابخود ننگرد به تابش او جز که سرسری (غ2990)سرشش گوش(؟)می او خور همه اوشوسرشش گوش مباش مطلب که دوسه خرگوش کشان تو بود(غ799)سرکا – سرکای نه سالهکسی کو درشکرخانه شکرنوشد به پیمانهبدین سرکای نه ساله نداند کرد خرسندی (غ2554)سرکۀ هفت سالهکنایه از ترشی و ترشرویی.سرکۀ هفت ساله را از لب او حلاوتی خاربنان خشک را از گل او طراوتی(غ2477)سرکه و آتشسرکه فشانی چه کنی کاتش مارا بکشیکاتشم از سرکه ات افزون شود افزون شررم(غ1394سر ماه و دیوانهمثل است که سرماه شور دیوانه افزون شود.سر ماهست و من مجنون مجنبانید زنجیرممرا هردم سر مه شد چو مه بر خوان من باشد(غ578)سرمه چوب چوبکی که با آن سرمه در چشم کشند. در هرات میل چوب گویند. دست عیسی را بگیر و سرمه چوب از وی مدزد تا ببینی کار دست و تا ببینی دست کار( غ1061)سره خوب و عالی.من چو درگور درون خفته همی فرسایم چو بیایی به زیارت سره بیرون آیم (غ1641)سری که درد ندارد چراش می بندی مثل معروف.سری که درد ندارد چراش می بندی چرا نهی تن بی رنج را به بیماری (غ3067)سکبانوعی شوربایی که درآن سرکه افزایند. سرکه با. هرکه ز صهبا آرد صفرا کاسۀ سکبا پیش نهیدش(غ1280)سکسکبر وزن بلبل اسب بدخوی که سوار را نارام دارد.گرترشی داد ترا شهد و شکر داد مراسکسک و لنگی تو ازو من خوش و رهوارم ازو(غ2142)سکسک بدیم و توسن و در راه عشق لنگرهوار ازآن شدیم که رهوار می کشی(غ2993)سکلیدنکندن، گسستن.کند با او بهردم یک صفت یارزجمله بسکلد در اضطرار او (غ 2177)سگ محله صید نگیرد در سستی و بی کفایتی گویندسگ محله و بازار صید کی گیرد مقام صید سر کوه و بیشه و صحراست( غ 483)سلامالیکسلامالیک = سلام علیکاگر به تلفظ محلی سلام علیک آشنا نباشیم نمی توانیم این بیت را مطابق وزن عروضی آن درست بخوانیم :گفتی که سلام علیک، بگرفت همه عالم دل سجده درافتاده، جان بسته کمر جانا ( غ 85 )وزن عروضی این بیت، چهار بار « مفعول ُ مفاعیلـُن» است ؛ در حالی که سلام علیک به لهجۀ معیار با این وزن برابر نمی آید و در موسیقی هم نمی توان آن را موزون سرود و نواخت. سخن اینجاست که مولانا سلام علیک را بر اساس تلفظ بلخ که امروز تا کابل و غزنی هم امتداد یافته و نیز در تاجیکستان « سلامالیک» می خوانده است و چون چنین بخوانیم ، وزن درست می شود.گفتی که سلامالیک = مفعول ُ مفاعیلـُنسلامالیکای خواجه سلامالیک از زحمت ما چونیای معدن زیبایی وی کان وفا چونی (غ2576)ای خواجه سلامالیک، من عزم سفر دارم...(ای خواجه سلام علیک من عزم سفردارم )وزبام فلک پنهان من راه گذردارم(غ1455)برنام و نشان او رفتم بدکان اوگفتم که سلاما لیک ای سرو بلند ای جان (گفتم که سلام علیک ای سرو بلند ای جان)(غ 1867)سلامالیک ای مقصود هستی( سلام علیک ای مقصود هستی )هم از آغاز روز امروز مستی(غ2677)سلامالیک ای دهقان چها داری چها داری (سلام علیک ای دهقان چها داری چها داری)چنین تنها چه می گردی درین صحرا چه می کاری (ت3378)سنبوسهاز خورشهای مرغوب بلخ و کابل و هندوستان. سنبوسه غذایی است که از نهادن مواد خوراکی لای دوبرگ خمیر و بریان کردن آن ساخته شود. سنبوسه بر حسب مواد داخل خمیر می تواند شور یا شیرین باشد. قطاب یزدی در واقع گونه ای سنبوسۀ شیرین است. سنبوسه ای که در بیت زیر آمده است، البته سنبوسۀ نمکین است که حشو آن گیاه است. بس کن ای دوست که سنبوسه چوبسیارخوریکه زسنبوسه تورا بوی گیا می آید(غ805)سنگ زیرین آسیابرد باری وارزش آن.زسنگ آسیا زیرین حمولستنه قیمت بیش دارد سنگ زیرین ؟(غ1911)سنگ و شانهاز وسایل شسته شو. سنگ در شستن پای و شانه در شستن سر. گوییم امروز زارم نیت حمام دارممی نمایی سنگ و شانه لا نسلم لانسلم(غ1582)سورمهمانی شادیانه.با روی تو سورها عزاها بی روی تو سورها عزا شد(غ705)سوزن زردوزسوزنی که با آن گلابتون وپارچۀ زری دوزند.مثال لعبتی ام در کف او که نقش سوزن زردوز اویم (غ1538)سونسوی. یک سون: یک سویه یک طرفهزبیچون بین که چونها شد ز بی سون بین که سونها شدزحلمی بین که خونهاشد ز حقی چندگون باطل(غ1340)امروز گویم چون کنم، یک باره دل را خون کنم وین کار را یک سون کنم، چیزی بده درویش را(غ 15)من گوش کشان گشتم، از لیلی و از مجنون آن می کشدم زان سو، وین می کشدم زین سون(غ1878)سه پایه دیگدان، اجاق. سه پایه معمولاً اجاقی سیار و عبارت از ابزاری فلزی است که سه پایه دارد و دیگ بر روی آن و آتش در زیر آن قرار دارد. دیگ خیال عشق دلارام خام پزسه پایۀ دماغ پزیدن گرفت باز (غ1198)سیب خوردن می روم با حذف اضافۀ به. نظایر اینگونه حذف فراوان است؛ مانند خانه می روم، شهر رفتم، خانۀ ما آمد.بوی سیب آمد مرا از باغ جانمست گشتم سیب خوردن می روم(غ1668)سیلاب بردن کنایه از تمام شدن و گم شدن – مانند آنچه تو دیدی آب برده. یعنی دیگر نیست.مروت را مگر سیلاب بردستکه پیدانیست گرد او بمیدان (غ1901)سیه سینهاشاره به رسمی کهن در خراسان است که چون هنگام آن می رسد که طفل را از شیر بگیرند، یا به اصطلاح هرات،از شیر واکنند، مادرپارۀ نمدی سیاه در گریبان می نهد تا کودک از شیر گریزان گردد.طفل دلم می نخورد شیر ازین دایۀ شبسینه سیه یافت مگر سینۀ شب را دل من (غ1817)شاباشاحسنت، آفرین. در کابل و بلخ تلفظ کلمه به همین صورت است، اما در هرات تلفظ دگرگون شده و غالباً شهباز ( بدون تلفظ هاء) می گویند.ای چرخ تو را بنده، وی خلق ز تو زنده احسنت زهی خوبی، شاباش زهی زیبا ( غ 86)احسنت زهی یار او شاخ گل بی خار اوشاباش زهی دارو دلهای کبابی را ( غ 91)چون دیده پر شود ز خیالش ندا رسداحسنت ای پیاله و شاباش ای شراب( غ 310)بی پا شد و بی سر شد تا مرد قلندر شدشاباش زهی ارزان یعنی بنمی ارزد(غ607)شاباش زهی نوری برکوری هرکوریکو روی نپوشاند زان پس که برآرد سر(1027)گر زانکه جنس مفخر تبریز گشت جاناحسنت این ولایت و شاباش کاروبار(غ1116)شاباش که پای غم ببستی صدگونه در طرب گشادی (غ2744)شاه پریاناصطلاح شاه پریان در بلخ و کابل بسیار آشنا و خواستنی است تا جایی که شاه پری و شاپری نامی محبوب و رایج برای دختران است. در پشتو این نام را شاپیری ( به فتح راء) تلفظ می کنند.شاه پریان بین ز سلیمان پیمبراندر طلب هدهد طیار رسیده (غ2333)شبّان مقایسه شود با چپّان که به تشدید پ در زبان گفتار تلفظ می شود. در ضمن ایهامی دارد برای شب بان، در ارتباط با طور.ای موسی جان شبّان شده ای برطور برو ترک گله کن(غ2095)شب بازیسایه بازی که نوعی تآتر قدیمی بوده است.منگر تو به خلخالش ساق سیهش را بین خوش آید شب بازی لیک از سپس پرده (غ 2303)شبچره اصطلاح شبچره هنوز معممول است و معمولاً بر میوه و آجیل اطلاق می شود که در شب نشینی های زمستانی صرف می شود.دل می گوید که نقد این باغ دریم امروز چریدیم و به شب هم بچریم (ر1232)شپشناکاکنون صفت شبشناک بیشتر با پوستین آید.دلق شپشناک درانداختی جان برهنه شده خود خوشتری (غ3297)شتردل شتردلی کینه وری و نا مهربانی همچنان که اکنون اصطلاح گاومهر نیز در هرات به همین معنی است. نیز به کسی که بسیار کینه توز است، گویند: کینۀ شتر دارد.شترواریک بار شتر نظیر خروار. شتربار نیز گویند.تو نیز شتردلی رهاکن اشترواری فرست شکّر(غ1056)شستننشستن. در هرات شیشتن تلفظ کنند.بی او نتوان رفتن بی او نتوان گفتن بی او نتوان شستن بی او نتوان خفتن (غ1883) شسته نشسته، در بسیاری از گویشهای دری و تاجیکی اکنون شـیشته با دو شین گویندهم ناظر روی تو هم مست سبوی توهم شسته به نظّاره بر طارم تو جانا ( غ 90)باز ِ جانی شسته ای بر ساعد خسرو به نازپای بندت با ویست ارچه پریدستی دلا (غ 147)هی که بسی جانها موه به مو بسته اندچون مگسان شسته اند بر سر چربویها( غ 210)دل به میان چو پیر دین، حلقۀ تن به گرد اوشاد تنی ک پیر دل شسته در آن میان بود (غ557)چونکه درجان منی شسته به چشمان منی شمس تبریز خداوند تو چونی به سفر(غ 1088)بیا که در بر تو شسته اند مشتاقان ز بام خویش فروکن تو نردبان سماع(غ1296)آتش خوران ره به سر کوی منتظربا مردمان زیرک ابله چه شسته ای(غ 3002)او یار دگر کرده و فارغ شسته من شسته چو ابلهان که او یار من است(ر312)ششدر بلخ و کابل شش به فتح اول تلفظ می شود. درهرات با کسر اول و در گفتار هرات به جای کسره (ی) می آید و شیش تلفظ می شود.آنکه در سر داری از سودای یارچه عجب گر تو مشوش می روی شه صلاح الدین برآ زین شش جهت گرچه ظاهر اندرین شش می روی(غ2926)من تا قیامت گویمش ای تاجدار پنج و شش حیرت همی حیران شود در مبعث و انشار من(غ1791)عسلی جوشد ازان خم که نه در شش جهت استپنج انگشت بلیسند کنون هر شش ازوآن چه آبست کزو عاشق پرآتش و باداز هوس همچو زمین خاک شد و مفرش ازو(غ2222)عشق تو اندرخور ما شوق تو اندر برما دست بنه برسر ما دست مکش دست مکش ای شب خوبی و بهی جان بجهد گر بجهیگر سه عدد برسه نهی گردد شش گردد شش(غ1218)جزما و تو و جامی دریا کف خوش نامیچون دیگ مجوش از غم چون ریگ بیا درکش زان سوی چو بگذشتم شش پنج زنش گشتم یارب که چها دارد زان جانب پنج و شش (غ1231)شفاخانهبیمارستان، دارالشفا . البته شفا خانه در شعر حافظ هم در ردیف انداز آمده است در کف عقل نهد شمع که بستان و بیا تا در من که شقاخانهء هر ممتحن است(غ 410)شکربرفتقریباً بستنی در تهران و شیریخ در کابل و یخماس (یخ ماست) در تاجیکستان.درین برف آن لبان او ببوسم که دل را تازه دارد برف و شکر(غ1047)شکربورهاصطلاح شکرپاره و شیر پره ( در کابل شیرپیره) هنوز رایج است. نیز قابل یادآوری است که در کابل و بلخ، شکر را بوره می گویند.زشکربورۀ سلطان نه ز مهمانی شیطانبخورم سیر براین خوان سرناهار ندارم (غ1610)مشکل هردوجهان آه چه حلوا شودگر شکر تو شود مغز شکر بوره ای (غ3017)شکر سپیددر برابر شکر سرخ.تلخ مکن امید من ای شکر سپید من تا ندرم ز دست تو پیرهن کبود من(غ1822)شکمبه و دهن سگدر موردی گویند که ناشایستی چیزی ناشایست پسندد.بخور تو ای سگ گرگین شکمبه و سرگینشکمبه و دهن سگ بلی سزا بسزاست (غ 483)شکوفه کردن مستبدحالی مستان و در اصطلاح تهران بالا آوردن.کرده مستان باغ اشکوفه کرده سیران خاک استفراغ (غ 1300)شکوفه هاست درختان زهد را زشرابنه آن شراب که اشکوفه هاش قی باشد(غ948)هرشرابی که دوست ساقی نیستجزخماروشکوفه نفزاید(غ988)ز شراب خوش بخورش نه شکوفه و نه شورش – نه به دوستان نیازی نه به دشمن انتقامی (غ2834)شمالدر بلخ و کابل به جای باد و نسیم، شمال گویند.ملک تواست تختها باغ و سرا و رختهارقص کند درختها چونک رسد شمال تو(غ2150)شمله و شالشال و سر آویختۀ دستار.حال ز قال به تو را فقر ز مال به تو راشمله و شال به تو را تاج و لوا چه می کنی(غ3228)شناسآشنا. گویند: شما از کی با او شناس شدید؟ من با او شناس نیستم.تا نکنی شناس او از دل او قیاس اواو دگراست و تو دگر هان که قرابه نشکنی(غ 2482)شناسا آشنا ( تاجیکان به اساس همین ترکیب فهما نیز گویند که به معنای مطلب ساده و زود یاب است که آسان دانسته و فهمیده شود)چو شست عشق در جانم شناسا گشت شستش رابه شست عشق دست آورد جان بت پرستش را( غ 68)دیوانه کسی بود که او را نشناختدیوانه به نزد ما شناسا باشد (ر710)شورباآنچه در ایران آبگوشت گویند. پسوند " با " به چندین واژهء دیگر که نام خوراک ها و پختنی ها ست پیوسته است ؛ مانند ماست با ( که در متون کهن آمده و اکنون در هرات آن را مستاوه = ماست آبه ----> ماستـــبا می گویند)، سکبا یا سرکه با، زیره با...ما زان دغل کژبین شده، با بی گنه در کین شده گه مست حورالعین شده ، گه مست نان و شوربا(غ1)قومی ببینی رقص کن در عشق نان و شورباقومی دگر درعشقشان نان و ابا پاکوفته(غ2276)تومرد دل تنکی پیش آن جگرخواراناگرروی چوجگربند شوربات کنند(غ912)شوربای کلم (قس شوروای شلغم در کابل)بروزه خوان کرم را تو منتظر می باش ازانکه خوان کرم به زشوربای کلم(غ1739)شوهر مادر (شوی ننه) کنایه است به تحقیر کسی که خویشاوندی را نشاید. پدر ناتنی، پدر اندر.مرا همچون پدر بنگر نه همچون شوهر مادرپدر را نیک واقف دان ازان کژبازی مضمر(غ1024)شوی دگر بربرشوی دگر، یعنی در واپسین نفسهای تو وهم او بر شوی دگر است.بندیش ازان روز که دمهای شماری تو می زنی و وهم زنت شوی دگر بر(غ1035)شهخوب و خوش. این واژه در پشتو موجود است.وجود چیست و عدم چیست کاه و که چه بودشه ای عبارت ازدربرون زبام فرود(غ950)شه بچه (شاه بچه)شاهزاده. واژۀ مقابل آن "غلام بچه" هنوز کاربرد دارد. و تا چندی پیش یکی از واژه های مستعمل درباری بود. واژۀ شاه پسر برای جوان رشید و خوش سیما و با ادب نیز مورد استعمال است:شه بچه یی باید کاو مشتری لعل بودنادره یی باید کاو بهر تو غمخواره شود(غ 544)شیر شتر و یغمای عرب برای حجقیاس شود با پر طاووس و رنج هندوستانارزد که برای حج در ریگ بیابانها با شیر شتر سازد یغمای عرب بیند(غ 617)شیره فشارکارگرانی که در چرخشت انگور را برای شیره گرفتن با پای می کوفتند و می افشردند.با شیره فشارانت اندر چرش عشقم پای از پی آن کوبم کانگور تو افشارم(غ1457)شیشاک نزارشیشاک و شیشک گوسفند ششماهه تا یکساله و نزار یعنی لاغر و نرم که زود پخته شود. فراق من شده فربه ز خون تو که خورد ای دل چرا قربان شدی ای دل چو شیشاک نزاری تو (غ2168)شیشه گرشیوۀ کار گازر، کالاشوی، رختشوی، یا دوبی این بوده است که جامۀ نم کشیده را با چوب ضخیم گازری بر تخته یا کندۀ مسطحی نهاده و می کوفته است تا شوخ ازان بیرون رود. واضح است که شیشه را بدینسان تنوان شست.توبه شیشه عشق او چون گازر استپیش گازر چیست کار شیشه گر(غ1100)شین بنشین.درآمدآتش عشق و بسوخت هرچه جزاوستچوجمله سوخته شد شادشین و خوش می خند(غ938)توشخصک چوبینی گرپیشترک شینیصد دجلۀ خون بینی آهسته که سرمستم (غ1448)شینم بنشینم.پر ده قدحی میرم آخر نه چو کمپیرمتا شینم و می میرم کاین چرخ چه می زاید(غ 645)نشینمننشینم.تا دلبر خویش را نبینیمجز در تک خون دل نشینیم(غ1580)صدای دهل را فردا شنیدن کنایه از غفلت و بی احتیاطی. صد دهل می زنند در دل ما بانگ آن بشنویم ما فردا (غ 246 )صورت گرمابه از قدیم در حمامهای خراسان رسم بوده است که برای آرایش و سرگرمی صورتهای پهلوانان و صحنه هایی از جنگها و مجالس دیگر را بر دیوارهای حمام نقش می کرده اند. در این بیت همچنان دقت شود به مقایسۀ نرم افزار و سخت افزار امروز.بی عقل نتان کردن، یک صورت گرمابهچون باشد آن علمی، کو عقل و خبر سازد (غ605) طاق و طرنبینطراق و طرنب، نام اصوات. دست زنان جمله و گویان به لاغطاق و طرنبین و طرنبین وطاق(غ1313)طراقآوا نام. اکنون طرقّ گویندیار است نه چوب مشکن او را چون برشکنی طراق خیزد(غ 702)این بانگ طراق چوب ما را دانیم که از فراق خیزد (702)طرقیدترکید.نظر حسود مسکین طرقید از تفکرنرسید در تو هرچند که لطف عام داری(غ2858)طشت از بام افتادنکنایه از رسوا شدن.ز عشقت باز طشت از بام افتاد فرست از بام باز آن نردبان را (غ100)زفلک فتاد طشتم بمحیط غرقه گشتمبدرون بحر جزتو دلم آشنا ندارد(غ767)طشت زدن در ماه گرفتنرسمی است کهن که هنگام ماه گرفتگی مردم بر بامها برآیند و برطشت مسی بکوبند تا ماه گرفتگی رفع شود.گفت شب طشت مزن که همه بیدارشوندکه مگر ماه گرفتست مجو شور وفتن (غ1991)طویعروسی و هر محفل شادی و سور. به سماع و طوی بنشین، به میان کوی بنشینکه کسی خورت نبیند، طرب از می احد کن(غ 1987) عاقل را اشارتی بسکنایه از زرنگی و زود فهمی. نیز گویند: به دانا یک اشاره و به نادان دهل و نقاره.هین که خروس بانگ زد وقت صبوح یا فتیشرح نمی کنم که بس عاقل را اشارتی (غ2467)عسس رفتیمبا حذف اضافه. یعنی نزد عسس رفتیم.هرچه دزد چرخ از ما برده بودشب عسس رفتیم و ازوی بستدیم (غ 1669)عصیده / اسیب؟در تاجیکستان خورشی خوشمزه از گوشت و مصالح به صورت ساسیج (سوسیس) می پزند و به آن عصید یا عصیده می گویند.بهر خدای را خمش خوی سکوت را مکش چون که عصیده می رسد کوته کن قصیده را (غ 46)علف پیشم میاورکنایه بر توجه و عواطف و معنویات. قس. آدمی فربه شود از راه گوش گاو و خر فربه شود ازراه نوش نیز نان پیاز پیشانی واز و نان گندمی و زبان مردمیمرا به قند و شکرهای خویش مهمان کنعلف میاور پیشم منه نیم حیوان (غ2078)عه کردن هن زدن در هراتی (هنست زدن). صدای نفس که نشانۀ ماندگی و زور زیادی زدن است. مانند: زور به گاو ناله به گردو/ گردون.ما غم نخوریم خود کی دیدست تو بارکشی و او کند عه (غ2352)عید و ماه دیدن و دهل زدنرسم مردی هنگام دیدن ماه عید دهل می زنند تا همه باخبر شوند و شادی کنند. عید آمد و عید آمد وان بخت سعید آمد برخیز و دهل می زن کان ماه پدید آمد (غ632) غژیدنخزیدن.چون ابر دی گریان شدم، وز برگ و بر عریان شدم خواهم که ناگه درغژم، خوش در قبای آشتی (غ 2451)غلبیر به همین تلفظ اکنون به کار می رود. غربیل و غربال.غلبیرم اندر دست او دردست می گرداندمغلبیر کردن کار او غلبیر بودن کار من (غ1802)غلط کردیسهو کردی. اکنون این عبارت را در تهران نوعی درشتی و خشونت دانند. ای یار غلط کردی با یار دگر رفتیاز کار خود افتادی در کار دگر رفتی (غ2588)غلملیجبه تهرانی: غلغلک. کابلی: غتغتک. هراتی: پاخلوچه.زبامداد کسی غلملیج می کندم گزاف نیست که من ناشتاب خندانم (غ1740)غم پر پر غم.وگر غم پر شود اطراف عالم تو شاد و خرم و فرخنده باشی (غ2564)غورهمیوۀ نارسیده. در کابل و بلخ نه تنها انگور نارسیده که بیشتر میوه های نارسیده مانند زردآلو و آلوی نارسیده را نیز غوره گویند.روان شو سوی شیرینی چو غورهبه باطن گر نمی دانی دویدن (1904)غوط (غوطه)غوطی بخورد جان به تک بحر و شد گهراین بحر و این گهر ز پی لعل توست زار(غ1117)فاختهپرنده ای از جنس قمری. در هرات پـَختـَک گویند.شه باش دولت ساخته مه باش رفعت یافته – تا چند همچون فاخته جوینده و کوکو شوی (غ 2444)فانهپارۀ چوب یا فلز که میان درز چوب برای شکستن مانند و همین گونه در میان انگشتان برای شکنجه و تعذیب. کانجا نبود زخم همه رحمت و مهر استلیکن پس در وهم تو مانندۀ فانه است (غ 332)فراموشگرفراموشکار.اه چه فراموشگرند این گروهدانششان هیچ ندارد بقا( غ253)فراویز سجاف یا ریشۀ حاشیۀ جامه .بنگر که چه خون دل گرفتست برگرد قبام چون فرآویز(غ 1193)ای خضر راستین گوهر دریاست این از تو دراین آستین همچو فرآویز من (غ 2065)فرنیخورش شیرین پس غذا که با شیر و شکر و آرد برنج یا نشاسته و گلاب پزند.چو زین لوت و ازین فرنی شود آزاد و مستغنیپی ملکی دگر افتد تو را اندیشه و زاری(غ2502)فروجه پایین بجه، پاینن بپر. در هرات مثلی است که: نتوانی ورجهی فروجه یارمنی زود فروجه ز خر خربفروش و برهان بی درنگ (غ1332)فرهنگدر اینجا به معنای شیوه و راه وروش.برآن بودم که فرهنگی بجویمکه آن مه رو نهد رویی به رویم (غ1538)قابله ماما. دایه. در هرات: دایی. تلخی باده را مبین عشرت مستیان نگرمحنت حامله مبین بنگر امید قابله (غ 2285)قازقاندیگ بزرگ چدنی. اکنون در هرات قـَجقـَن گویندجان خوردی تن چو قازقانی بر آتش نه تو قازقان را ( غ 126) چو دل سیاه بدوقلب کوره دید و سیه شدچو قازقان تهی بد به کنج خانه نگون شد(غ906)یک ذوق بودیی تو اگر یک ابایییک نوع جوشیی چو یکی قازغانیی (غ 3003)قدیم خانهقدیم خانه - خانهء قدیمما نگریزیم ازین ملامت زیرا که قدیم خانهء ماست (غ 366)قروآنچه اکنون قروق گویند. ویژه ساختن جایی برای فردی یا گروهی خاص.ای چشم و چراغ هردو دیده ما را به قروی جان کشیدهمارا ز قرو میار بیرون ناخورده تمام و ناچریده (ت 3404)قشلاقنیز قشلق. آبادی در شهر یا روستا در برابر ییلاق.ترکان پریچهره نک عزم سفرکرده یک یک به سوی قشلق از غارت بیگانه کی باشد کین ترکان از قشلق بازآیندچون گنج پدید آید زین گوشۀ ویرانه (غ2320)قفا پس – پشت . با آنکه این کلمه عربی است از آن جهت یاد می شود که کاربرد بسیار در بلخ و کابل دارد. حتی به صورت قفاق به معنای پس گردنی در زبان گفتار معمول است. افغان و خون دیده بین، صد پیرهن بدریده بین خون چگر پیچیده بین بر گردن و روی و قفا(غ 7)قصّه کردن قصه گفتن، حکایت کردن. قصّه کنان: حکایت کنان.لحظه ای قصه کنان قصۀ تبریز کنیدلحظه ای قصۀ آن غمزۀ خونریز کنید(غ 807)قلماشیاوه گوی و هرزه درا.نه قلماشیست لیکن ماند آنرانه هجوی می کنم نه می ستایم (غ1524)قلیهاز خورشها که با گوشت و پیاز و روغن و مصالح (ادویه) پزند.بانگ جوشاجوش آمد بامدادان مرمرابوی خوش می آیدم از قلیه و بورانیی (غ2809)قلیۀ جگرخورشی از جگر ریزکرده و پیاز.از خون آن جگرها که بوی عشق دارد ازبهر اهل دل را یک قلیۀ جگر کن (غ2041)قناره چنگک دکان قصاب که گوسفند کشته را ازان آویزد.قصاب ده اگرچه که مارا بکشت زارهم می چریم در ده و هم بر قناره ایم (غ1709)گربرسر کوی عشق بینی سرهای بریده را بر قناره(غ2350)قندیدنشیرینکاری کردن.شکرشیرینی گفتن رهاکنولیک کان قندی چون نقندد؟(غ673)کارد به استخوان رسیدنتمام شدن طاقت و تحمل. ناچار شدن.این چنین وقت عهدها شکنندکارد چون سوی استخوان آمد(غ984)کار را یکسو کردن یک طرف کردن و فیصل دادن به موضوعی. آفتابی ناگهان از روی او تابان شودپرده ها را بردرد وین کار را یکسو کند (غ740)کارستانشاهکار، محشر، کارهای مهم کردن.چه کارستان که داری اندرین دلچه بتها می نگاری اندرین دل(غ1342)ماه آمدی از لامکان ای اصل کارستان جان صد آفتاب و چرخ را چون ذرّه ها برهم زدی (غ2434)کارک و یارکقرین ساختن کارک و یارک هنوز در مکالمات رواج دارد.کارک تو هم تویی یارک تو هم توییهرکه ز خود دور شد نیست به جز فانیی (غ 3011)کارگاهابزار دائره مانندی که پارچه را برای گلدوزی برآن استوار دارند.برسر کارگاه خوبی بود سوزنش کرده است چون تارم (غ1756)کار می آیدبه کار می آید، لازم می شودبرو ای شکر کاین نعمت زحدّ شکر بیرون شد نخواهم صبر گر چه او گهی هم کار می آید (غ593)کاریمؤثّر، قوی.چو ابر نوبهاری من چه خوش گریان و خندانمازان میهای کاری من چه خوش بیهوش هشیارم(غ1413)نظاّره چه می آیی در حلقۀ بیداریگر سینه نپوشانی تیری بخوری کاری(غ2596)کاریزقنات.موج دریای حقایق که زند برکه قافزان زما جوش برآورد که ما کاریزیم (غ1643)کازه خانه گکی که از بوریا یا خس و خار سازند.بدان صبح نجاتی رو بدان بحر حیاتی رو بزن سنگی براین کوزه بزن نفطی درآن کازه (غ 2296)گویند که لقمان را یک کازۀ تنگی بود زین کوزه میی خوردم کان کازه نمی دانم (غ 1472)کاسه شوی کاسه لیس، پرخورمهمان دیگرآمد، دیگی دگر به کف کنکاین دیگ بس نیاید یک کاسه شوی مارا (غ 193)کاغکاغ کردن یعنی آتش گرفتن. در زبان گفتاری کابل قوغ به معنای گل آتش است.آنکه آتشهای عالم زاتش او کاغ کردتا فسون می خواند عشق و بر دل او می دمید (غ746)کالهکالا، متاع. در کابل و بلخ کالا و در زبان پشتو کالی به معنای لباس نیز هست. ای روترش که کاله گرانست چون خرمبگذر مخر که ما زخریدار فارغیم (غ1710)کاله دزددزد کالا.گرد خانه چند جویی تو مرا چون کاله دزد بنگر این دزدی که شد برروزنم این الفرار(غ1074)کالیوهآشفته و پریشان. در هرات کلاوه و در ایران کلافه گویند.ای طوطی عیسی نفس وی بلبل شیری نواهین زُهره را کالیوه کن زان نغمه های جانفزا(غ 11)هرسری را که خدا خیره وکالیوه کندصدرجنّت بهلد سوی سقربگریزد(ع794)همه ذرات پریشان ز تو کالیوه و شادانهمه دستک زن و گویان که تو درخانۀ مایی (غ2825)کاهتاب کاهدود. تیره و سیاه.آه ازین زشتان که مه رو می نمایند از نقاباز درونسو کاهتاب و از برونسو ماهتاب (غ 298)کاه را کوه و کوه را کاه کردنکنایه از مبالغه در کوچک یا بزرگ نشان دادن کاری یا چیزی.کوه را که کند اندر نظر مرد قضا کاه را کوه کند ذاک علی الله یسیر(غ1090)کاهگل خمرسم قدیمی که سر کندوی شیره یا چیزهای دیگر با کاهگل بندند و پس از مدّتی که آن چیز برسد و به آن نیازی باشد کاهگل از سر خم یا کندو برگیرند.تاچند کاسه لیسی این کوزه برزمین زنبرگیر کاهگل را از روی خم باده (غ2390)کاهگل گرفتهکنایه از پنهان بودن. چنانکه گوهری داخل کاهگل بر دیواری چسبیده باشد.توگوهری نهفته درکاهگل گرفتهگررخ زگل بشویی ای خوش لقا چه باشد(غ842)کبوتر پرانیاشاره به بازی کبوتر پرانی بزرگان که کبوتر ان را با راندن توسط ابزاری که تور یا شاله و شالته گویند مجبور سازند که مدتی در هوا بمانن اما کبوتران پیوسته هوای نشستن بر بام صاحب خویش جایی که آشیانه پندارند، کنند.ما را بمران وگر برانی هم برتو تنیم چون کبوتر (غ1175)کبوترخانهکابل و بلخ کبوترخانه. هرات: کبوترخان و کفترخان.کبوترخانه ای کردم کبوترهای جانها رابپر ای مرغ جان این سو که صد برج حصین دارم(غ1427)کجا شد کجا رفت، چه شد؟عجب آن دلبر زیبا کجا شد؟ عجب آن سرو خوش بالا کجا شد؟ (غ 676)کج بنشین و راست بگومثل است برای تصدیق و اعتراف خواستن. اکنون گویند: کج بشین و راست بگو. صورت دیگرش را مولانا کج بنشین و راست بشنو آورده است.بنشین کج و راست گو که نبودهمتا شه روح راستین را ( غ 117)کج نشین و راست بشنو عقل ماند یا خرد ساقیی چون تو و هردم بادۀ منصور تو (غ2209)گرآرزو کژاست درو راستی بسیست آن چیست کژنشین و بگو راست آرزو(غ2240)کدو ی پر می یا افیوناشاره به استفادۀ کدو برای ریختن چیزی در آن، به این ترتیب که کدو را در پالیز بگذارند تا خو ب برسد و نزدیک به خشکیدن برسد؛ آنگاه گوشت و تخم آن را بیرون تراشند و پوست به صورت ظرفی درآید که درآن هرچیز که خواهند بریزند و از آن به جای مرتبان و خمره استفاده کنند.گاهی بر گردن کدو تاری بندند و آن را از میخی یا چیزی و جایی آویزند. نیز تشبیه سراست به کدو. جمجمه را نیز کدوی کلّه گویند. دلم را می کند پرخون سرم را پرمی و افیوندل من شد تغار او سر من شد کدوی او (غ2161)نه کدوی سر هرکس می راوق زتو دار د نه هرآن دست که خارد گل بی خار تو دارد(غ758)گشادست گشادست سر خابیه امروزکدوها و سبوها سوی خمخانه کشانید( غ 637)کرته کرته به معنای پیراهن. این واژه هنوز حتی در هند هم به همین معنا به کار می رود. در هرات کرته آنچه بر روی پیراهن پوشند و آنرا کرتی گویند؛ تهرانی: کت. ببوی آن گل بگشاد دیدۀ یعقوبنسیم یوسف ما را ز کرته خوار مگیر(غ 1153)زرگر آفتاب را بستۀ گاز می کنی کرتۀ شام را ز مه نقش و طراز می کنی(غ 2494)کردکساده و بی نیرنگ. کاری که بدون تجربه و آموزی به سادگی انجام شود، کردکی گویند.چه داند روستایی مخزن شاه کماج ودوغ داند جان کردک (غ1319)کرم پیلهکرم ابریشم. در هرات کُخ پیله گویند.چون کرم پیله در بلا دراطلس و خز می روی بشنو زکرم پیله هم کاندر قبا پوسیده ام (غ1373)کزدمکگژدمک، عقربه، عقربک.شبانگهانی عقرب چو کزدمک می رفت به گوشه های سراپرده هاش برخطری (غ3089)کش پهلو، بغل.کجا پنهان شود دزدی دزدی که مال خصم زیر کش گرفته است (غ 340)کشان کردنکشیدن و کشاندن. همانند پرسان کردن و گریان کردن که در بلخ و کابل به معنای پرسیدن و گریستن به کار برند.پایم به کار نیست که سرمست دلبرممر مست را بهل چه کشان می کنی مکن (غ 2052)کشت کوهستانکشت دیم.نمی شاید که چون برقی بهردم خرمنی سوزیمثال کشت کوهستان همه شربت زبالا خور(غ1023)کشکشانبه زور و با کشاندن و کشیدن.آنکه عشوه کار او بد عشوه ای بنمودمشوانکه از من سرکشیدی کشکشان آوردمش(غ1345)تاکی گریزی از اجل در ارغوان و ارغنون نک کشکشانت می برند انا الیه راجعون(غ1788)کشیدن و پیش چراغ کشیدنکشیدن به هرسه معنی به کار می رود داغ کشیدن، به باغ کشانیدن و پیش کشیدن، پیش چراغ کشیدن.یک لحظه داغم می کشی یکدم بباغم می کشیپیش چراغم می کشی تا واشود چشمان من (غ1786)کفچه کفگیرک که کفگیرآهنی نیز گویند و از ابزار مطبخ است. کفچه را کبچه نیز گویند. در هرات کبچه گویند و آن کفگیری قوی با دسته ای بلند است. کفگیر معمولاً سوراخ دارد ولی کبچه معمولاً بی سوراخ است.آمد به مکر آن لعل لب کفچه به کف آتش طلب تا خود کرا سوزد عجب آن یار تنها آمده (غ2278)کلمرغی را که پر ندارد و کشتی را که بر ندارد و درختی را که برگ ندارد کل گویند؛ مانند سری که مو ندارد.بید چو خشک و کل بود برگ ندارد و ثمرجنبش کی کند سرش از دم و باد لا تخف(غ 1303)بجان و سر که ازاین آب برسر ار ریزدهزار طرّه بروید زمشک برسر کل(غ1357)کل و شانهاشارتی طنز آمیز چنانکه گویند: سرکل و رنگ و حنا. کل را در تهران کچل گویند و کچل در هرات کج رو را گویند یعنی کسی قدم راست برنمی دارد.کل چه کند شانه را زانکه ورا موی نیست پود چه کار آیدش آنکه ورا تار نیست (غ 470)کلابهکلابه و کلاوه. در تهران: کلافه.دل از بریشم او چون کلابه گردان استکلابه ظاهر و پنهان ز چشم قزازش (غ 1286)کلوخ انداز خوباناز رسوم کهن خاطرخواهی. نازنین کلوخی می اندازد یعنی که او اینجاست.کلوخ انداز خوبان را برای خواندن باشدجفای دوستان باهم نه از بهر نفار آمد (غ 581) کلوخ برلب مالیدنکنایه از خویشتن را بیچاره و گرسنه نشان دادن. تظاهر به بینوایی. کلوخی برلب خود مال با خلقشکر را گیر در دندان و می رو(غ2179)صد جام زو چشیدی برلب زدی کلوخلیکن دوچشم مست تو درمی دهد صلا(ت3493 )کله واربه اندازۀ یک کلاه.من از قباش ربودم یکی کله واری بسوخت عقل و سروپایم از کله وارش (غ 1288)کلید خانه از همسایه پنهان نهادناز رسوم کهن اخلاق مدنی که کلید را باید جایی پنهان کنند که دیگران نبینند.برج برج و خانه خانه جویم آن خورشید راکاو کلید خانه از همسایگان پنهان نهاد(غ750) کمان کشیدنکنایه از تحمل کردن. شده ام سپند حسنت وطنم میان آتشچو ز تیر توست بنده بکشد کمان آتش(غ1249)کشمکشکشاکش، مجادلههست ز چنگ غمش گوش مرا کشمکشهر دمم از چنگ او تن تننن واجب است(غ471)چشم کشید خنجری لعل نمود شکری بو که میان کشمکش هدیه به آشنا رسد(غ 548)کفچه را برسر زدنکفگیر را بر سر زدن در پاسخ سماجت و اصرار کودک در خواهش حلوا به گونۀ کنایه معمول است.چون منش الحاح کردم کفچه را زد برسرمدر سر و عقلم درآمد مستی و ویرانیی (غ 2810)کلک قابل توجه است که آنچه را در ایران با نام پنجره می شناسند، در افغانستان به آن کلکین می گویند بدان سبب که در گذشته آن دریچه ها را از کلک یا نی می ساختند (گفتنی است که جناب استاد روان فرهادی نگارنده را متوجه این نکته ساختند). پنجره در آنجا به معنای روزن و روشندان یا هوا رو مشبکی است که گاه آرایش خاصی نیز دارد.نه هر کلکی شکر دارد، نه هر زیری زبر داردنه هرچشمی نظر دارد، نه هر بحری گهر دارد (غ 563)کلمزارقطعه ای از مزرعه که درآن تنها کلم یا کرم کارند.خری کو درکلمزاری درافتاد و نمی ترسدبرون رانندش از حایط بریده دم و لت خواره (غ 2291)کلنددر زبان گفتار کلنگ نیز گویند و غالباً با بیل یکحا گویند: بیل و کلند یا بیل و کلنگ.تو را گویم چرا مستم ز لعلش بوی بردستمکلند عشق دردستم به گرد کان همی گردم(غ1423)همان یار بیاید در دولت بگشایدکه آن یار کلید است شما جمله کلندید (غ 638)کلوخ انداز از رسوم کهن دلبری و دلداری.کلوخ انداز خوبان را برای خواندن باشدجفای دوستان با هم نه از بهر نفار آمد (غ581)کلیچهدر بلخ و کابل کـُلچه و در هرات کلوچه.نه از حلاوت حلوای بی حد لب توست که چون کلیچه فتاده کنون در افواهم (غ1728)کماجنوعی نان روغنی. هنوز در یکی از شهرهای نزدیک بلخ (تاشقرغان) کماجی پزند که بسیار مرغوب و معروف است.چه داند روستایی مخزن شاهکماج ودوغ داند جان کردک(غ1319)کمپیربسیار پیر، کهنسال، سالمند. این واژه مخصوصاً در بلخ بسیار معمول است. مثلا گویند: مادر کمپیری دارد. کمپیر است. کمپیرک نیز گویند. بسی کمپیر در چادر ز مردان برده عمر و زر مبین چادر تو آن بنگر که در چادر نهان باشد(غ568)ای رها کرده تو باغی از پی انجیرکیحور را از دست داده از پی کمپیرکی (غ2776)کناردرکشمدرکنارکشم.چو عشق دست درآرد به گردنم چه کنم کناردرکشمش همچنین میان سماع(غ 1296)کندور(تندور؟) تنور. که دامنم بگرفتست و می کشد عشقشچنانکه گرسنه گیرد کنار کندوری (غ3073)کـُنده قطعهء سنگین از تنهء درخت که بر پای زندانی بندند.جان را چو می برقصد با کنده های قالبخاصه چو بسگلاند این کندهء گران را ( غ 186)زآب وگل چوچنین کنده ایست برپاتانبه جهد کنده زپا پاره پاره بردارید(غ945)تو چه باز پای بسته تن تو چو کنده برپاتو به چنگ خویش باید که گره ز پا گشایی (غ2841)سر باز از کله و پاش ازین کنده غمی است برهد پاش اگر تیشه براین کنده زنی(غ 2882)کنهحشرۀ خونخوار انگلی(طفیلی، پارازیت ) که به بدن و داخل موی جانوران دیگر می چسپد.جور و جفا و دورویی کان کنکار می کند بر دل و جان عاشقان چون کنه کار می کند(غ 556)کهنه دوزپینه دوز، وصله گر.طبع جهان کهنه دان عاشق او کهنه دوزتازه و تراست عشق طالب او تازه تر(غ1125)کی تان شدنکی توان شدن، کی تواندشد.ماده ست مرّیخ زمن، اینجا درین خنجر زدن با مقنعه کی تان شدن در جنگ ما در جنگ ما(غ 6)کیسه برجیب بر.برسر شطرنج بتی جامه کنی کیسه بری با چو منی ساده دلی خیره سری خیره شوی (غ2457)کینۀ شترکنایه از بسیار کینه جو بودن. به کسی که هرگز دست از انتقام بر ندارد، گویند کینۀ شتر دارد.باز فروریخت عشق از در و دیوار من باز ببرّید بند اشتر کین دار من (غ2064)گاوگماندکی پس از غروب آفتاب که سیاهی شب و سپیدی روز در هم آمیزد. البته این واژه بعینه در رباعی نیامده است ولی گم شدن گوساله در بیگاه، اصطلاح گاوگم را به یاد می آورد.بیگاه شد و دل نرهید از ناله روزی نتوان گفت غم صدسالهای جان جهان غصۀ بیگاه شدن آنکس داند که گم شدش گوساله (ر1619)(ادامه در بخش پنجم)

چهارشنبه ۲ تير ۱۳۸۹ ساعت ۲۰:۱۸