موضوعات
آمار بازدید
بازدیدکنندگان تا کنون : ۵۴۱٫۸۰۰ نفر
بازدیدکنندگان امروز : ۱۰ نفر
تعداد یادداشت ها : ۱۱۴
بازدید از این یادداشت : ۳٫۸۳۹

پر بازدیدترین یادداشت ها :
<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 18pt; COLOR: #993366">وزیر با فرهنگ و امیر با تدبیر</span><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 18pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><u><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: navy">روانشاد استا د علی اصغر حکمت در کتاب جامی، در ارزش خدمات امیر علیشیر نوایی (844-906هـ.قـ.) می نویسد: رواج بازار علم و ادب در آخر قرن نهم و بروز آثار بزرگ ادبی، که در آن میان آثار قلمی جامی ستارۀ فروزان آن آسمان است، بیشترمرهون وجود آن امیر دانش گستر می باشد. این امیر ادیب و دانش پرور به محبت علما و فضلا و به علاقه به اهل فضل و کمال بقدری موصوف است که ادوارد براون او را به ماسیناس سلینیوس </span></u><u><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: navy">Maecenas E. Cilinius </span></u><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><u><span style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: navy"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span lang="FA">، یکی از بزرگان روم باستان، که حامی ادب و<span style="mso-spacerun: yes">  </span>دوست شاعر معروف هراس بود، تشبیه نموده است.</span></span></u><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">زین الدین محمود </span><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">واصفی</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> در جای جای کتاب دو جلدی </span><b><i><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بدایع الوقایع</span></i></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> از امیر </span><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">علیشیر نوایی</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> وزیر نامور خراسان یاد کرده است که هم گوشه هایی از زندگانی و احوال او را نشان می دهد<span style="mso-spacerun: yes">  </span>و هم نمونه ای از یک شخصیت والامقام فرهنگی سدۀ نهم هجری خراسان و به ویژه هرات را توصیف می نماید. نویسنده در نگارش این سطور، تنها به کتاب </span><i><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بدایع الوقایع</span></i><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><span style="mso-spacerun: yes">  </span>واصفی نظر داشته و می خواسته است تا<span style="mso-spacerun: yes">  </span>برگی از دفتر ادب و فرهنگ خراسان را به<span style="mso-spacerun: yes">  </span>دسترس علاقمندان بگذارد؛ به عبارت دیگر، این یک نگارش ادبی- فرهنگی است نه یک کار تحقیقی- تاریخی</span><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>.</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">سخن را با<span style="mso-spacerun: yes">  </span>بنایی هروی آغاز می کنیم.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">ظرافتهای بنایی به امیر علیشیر</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">واصفی از مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بدخشی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> نقل می کند که امیر علیشیر مولانا را بسیار معتقد بود...و مولانا بنایی نیز به جناب میر عقیدۀ غریبی داشته، چنانکه از خاتمۀ </span><u><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مجمع الغرایب</span></u><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> که به زبان عوام خراسان گفته معلوم است. واصفی مواردی از شوخیهای میان ا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">میر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> و </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بنایی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> را به تفصیل گزارش داده است که چون بسیار تند و تیز است، نقل آنها در این صفحه مقدور نیست، امّا برای آنکه نمونه ای از ارتباط ادبی میان امیر و بنایی را آورده باشیم به ذکر ابیاتی از قصیدۀ </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مجمع الغرایب</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> می پردازیم. بنایی نخستین بخش این قصیده را به زبان عامیانۀ هراتی سروده که ازان بوی شوخی و هجو می شنویم، اما چون گریزبه مدح می زند، امیرعلیشیر را چنین می ستاید:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">[در مدح امیر]</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">آن ملقب به صاحب الخـــــــیرات</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">المقـــرّب به حضرت الســـــلطان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">آن امیر علی سیــــَر کاین وصف</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">صورت نام اوســـــت در اذهــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ذات او پادشــــــاه و میـــــر، لقب</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">نام او پادشــــــاه و شاه نشــــــــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همچو موسی مقــــــرّب الحضرت</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همچو آدم خلیـــــــفةالـــــــــرّحمن</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هم بنـــــــاهای او جلیـــــل القـــدر</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هم عمـــــارات او رفیــع الشّــــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">.........</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">او از شوخیهای مقدمه به لهجۀ هرات پوزش خواسته و گفته است که آن کلمات را به دستور سلطان به نظم آورده است. سپس در ستایش هرات و هراتیان می گوید:</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">[در وصف هرات]</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ور نه مثـــل هــــرات می دانم</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">نیست شهری ز شـهرهای جهان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هیچ شـــهری به زیب وزیـنت او</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">نیسـت در زیر گنبــــــــد گردان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همه جا روســــتا و او شهراست</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همه جا خارزار و او بســــــتان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">اعتقــــــادی که با هراتم هســت</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ســازم آن را مؤکد از اَیمــــــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">...................................</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">که ندانم شــــریف تر ز هرات</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">بلدی از معــــــاظـــــــــم بلدان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همه سُکـّانش اهل فضل و کمال</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">صَرَف الله عنهم النّقصـــــــــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">علمــــایش وحیـــــد عصر همه </font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">فضــــلایش همـــه فرید زمـان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هـریکی از طبــــــیعت موزون</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">در طریق سخنــــــوری میزان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همه صاحب اصول وخوشلهجه</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">جمع ایقـــــاع کرده با الحـــــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">فضلایش ز شعر و موســــیقی</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">اهل تصنــیف و صاحب دیوان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">...................................</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هرکسی در طریقه ای بی مثـل</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هرکسی در صنــــاعتی پـُردان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همه را دست سعی در حرکــت</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">همه را پای جود در میـــــــدان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">از کرم هیچ کیســـــــه خالی نه</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">کاسه از آش و خانه از مهمـان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">نشکند بی حضـــــور مهمــانی</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">کاسبی کاورد به کف لــب نان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">بس بود بر بـلاد، فضــل هرات</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">چه بلــد بلکه بر تمــام جهـــان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">که بســان تو مظهر جامـــــع</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">کرده از وی ظهور در دوران</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">نه به دولت کسی تورا همـــبر</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">نه به دانش تو را کسی همسان</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">......</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">شعرشناسی وحرمت جامی</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">امیر شاعران خراسان را به تتبع (</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: #3366ff">اقتفا و پاسخگویی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">)<span style="mso-spacerun: yes">  </span>غزل<span style="mso-spacerun: yes">  </span>ذوقافیتین جامی، با مطلع:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ای با لب تو طوطی شیرین زبان زبون </font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">کردی عنان ز پنجۀ سیمین بران برون</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">امر فرمود. به جزخواجه آصفی و هلالی بیشتر شاعران جواب گفتند. امیر آن دو تن را که </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">جواب نگفته بودند</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، صله داد و گفت که</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> معلوم شد که شما شعرشناسید.</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مرمت مسجد</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">چون امیر کار مرمت </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مسجد جامع هرات</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> را به اتمام رسانید، بزرگان هریک تاریخی به آن مناسبت گفته به عرض می رسانیدند. سید </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">اختیارالدین حسن</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> نیز دو تایخ نوشت یکی به عربی که بر جانب شمالی<span style="mso-spacerun: yes">  </span>ایوان مقصوره ثبت گردیده و دیگری به فارسی که<span style="mso-spacerun: yes">  </span>بر پیش طاق ایوان نگاشته اند. تاریخ عربی این است:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ادَامَ اللهُ ذِکری مَن سَعَی فِیه = و اَبقی ذِکرَهُ فی الدَّهرِ بِالخیرِ</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">لهُ ذاتٌ بخیـــــراتٍ امیـــــرُ= و اســـمُ مثلَ هذا لیس فی غیر</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">بنی خیراً بتجـــــدیدِ و<span style="mso-spacerun: yes">  </span>جِدٍّ =<span style="mso-spacerun: yes">  </span>فسَل تاریخَ هذا بـــانیَ الخــیر</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">(</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: #3366ff">از مصراع دوم بیت دوم "علی شیر" به طریق معمّا استخراج می شود</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">)</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">تاریخ فارسی این است:</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">شکر کاز همّت صاحب خیری = گشت این صومعه خالی ز خلل</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">یافت اتمـــــام بخوبــــــــی آری= عمل خیـــــر بود خیــــــر عمل</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ســـــال تاریخ مه و روزش بود= دهم شهــــر ربیـــــــــــع الاوّل</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">و حضرت مخدومی(</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">جامی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) قطعه ای در تاریخ آن گفته که<span style="mso-spacerun: yes">  </span>یک بیت آن چنین است:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">لها طاق و فیها صفّتین = بوجه الجدّ صلّ الرّکعتین</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">شاه و وزیر یا پیر و مرید</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">از مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">محمود بدخشی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> روایت شده<span style="mso-spacerun: yes">  </span>است که چون امیر کتاب </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">خمسۀ ترکی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> را به نام </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">سلطان حسین میرزا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> مصدر ساخت، میرزا گفت که روزگاری دراز است که میان ما و شما ماجرایی در میان است و امروز باید که معلوم گردد. و ماجرا آن بود که سلطان حسین میرزا همیشه به امیر علیشیر اظهار ارادت می نمود و او را پیر خود می خواند و میر می گفت: الله الله، چه جای این سخن است؟ ما مریدیم و شما پیرِ همه. چون این گفت و گوی به درازا کشید، سلطان پرسید: مرید کدام است و<span style="mso-spacerun: yes">  </span>پیر کدام؟<span style="mso-spacerun: yes">  </span>میر گفت: آنست که هرچه مراد پیر باشد، مراد مرید همان باشد. سلطان فرمان داد که اسب اشهب را بیاورند و گفت: مراد ما آنست که امروز شما بر این اسب سوار شوید و ما در جلو شما رویم (</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">یعنی جلو اسب شما را مهتروار بگیریم</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">). و آن اسب جز به شاه به کسی سواری نمی داد. چون امیر پای در رکاب نهاد، رمیدن آغاز کرد. میرزا بر او هی زد تا برجای خود قرار گرفت و امیر سوارشد. چون سلطان به جلو درآمد، میر بر بالای اسب بیهوش شد، چنانکه او را گرفته فرود آوردند. </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">استفاده از جاسوس سلطان برای<span style="mso-spacerun: yes">  </span>اصلاح کارها</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>در این کتاب می خوانیم که </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">سلطان حسین بایقرا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> یکی از مجلسیان </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">امیر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> علیشیر را نهانی برگماشته بود تا هر چه در مجلس امیر می گذرد به شاه گزارش دهد، امّا امیر با فراست این نهانگـُماری را دریافته بود و تغافل می فرمود.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">از سویی<span style="mso-spacerun: yes">  </span></span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">محمد ولی بیگ</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> داروغۀ شهر هرات و توابع<span style="mso-spacerun: yes">  </span>( </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: #3366ff">در اصطلاح کابل قوماندان امنیه و در اصطلاح تهران رئیس شهربانی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) که امیری از مقربان شاه بود، دوست بدکاری داشت به نام </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: red">خواجه محمد چنار</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> که در فساد دستی دراز داشت، و نابکاری او تا بدانجا رسیده بود که در روز روشن هرکه را می خواست، اختطاف می نمود و به عبارت دیگر گماشتگانی داشت که برایش<span style="mso-spacerun: yes">  </span>آدم ربایی می کردند. با وجود این کار، از بیم امیر ولی بیگ، کسی جرأت نداشت اعتراضی بکند. تنها می بینیم که در رسانه های آن روز ازان گپی و خبری شنیده می شد. در یک مورد شاعری به نام محمود تربتی این رباعی را ساخته بود:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">ای سروقد ســـمنــبر لالـه عذار</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>زنهار مباش همنشین با خس و خار</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">هرچند چنار سرفراز چمن است</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>توشاخ گلی تورا چه نسبت به چنار</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">واصفی می گوید که "</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: red">این معنی را هیچ کس زهره نداشت که از ترس امیر محمد ولی بیگ به عرض سلطان برساند</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">." اکنون از این بگذریم و ببینیم که در مجلس امیر علیشیر چه می گذشت.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">وزیر با فرهنگ، همچون روزهای دیگر با ندیمان، امیران، هنروران،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>شاعران، ادیبان، تاریخنگاران، زبانشناسان و چند گروه دیگر نشسته بود. آن نوکر و ملازم کمربستۀ امیرعلیشیر یا مأموراطلاعاتی(</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: #3366ff">استخباراتی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) شاه نیز، آهسته گک و پنهانک، کاغذی از آستین بر آورده و به قول واصفی "</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> هرچه در مجلس واقع می شد، مثل کراماً کاتبین آن را در طوماری ثبت کرده، هر روز آن روزنامه را به مطالعۀ پادشاه می رسانید</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">."</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">" روزی شخصی مصحفی و کمانی و کلّه قندی، به رسم پیشکش، نزد امیرعلیشیر آورد. امیر پرسید که این تحفه ها را به پیش من به چه غرض آوردی؟" گفت: پدر خدابیامرز من ملازم درگاه بود؛ یعنی که عضو مجلس شما بود. حالا بنده هم به صفت یک فرزند خلف می خواهم<span style="mso-spacerun: yes">  </span>جانشین پدر شوم. امیر گفت از این کار، تو را در سالی بیش از پانصد خانی به دست نخواهد آمد؛ من کاری به تو نشان می دهم که هر روز دست کم صد تنگه به دست بیاوری(</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">خانی و تنگه واحد پول آن روزها بوده است </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">). گفت که هرچه جناب امیر مصلحت دانند. امیر گفت: مصحف تو را به صد تنگه هدیه می کنند. کمان و کلّه قند را هم به بیست تنگه می خرند. اینها را می فروشی و به بیست تنگه قبای برچاکی می گیری و فوطۀ زربفت یزدی به پنجاه تنگه می خری و عربی تکمه داری به ده تنگه می ستانی و کارد یک آویزی به ده تنگه و طاقیۀ برۀ سیاه زنگله موی به بیست تنگه می گیری و چوب ارغوانی به دست گرفته (</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">گویی امیربه او فرموده است که یونیفورم شهربانی/پلیس امنیۀ آن روزگار را تهیه کند و بپوشد</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) برسر </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: #3366ff">بازار ملک</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> می ایستی و هر جوان خواجه زاده ای را که می گذرد، می گیری و می گویی باید بامن پیش خواجه محمد چنار بروی. آن قدر اصرار می کنی تا جوان حاضر گردد چکمن و فوطۀ خود را در برابر آزادی خویش به تو ببخشد. پنج تن را که همین طور بگیری، روزی پانصد تنگه درامد خواهی داشت! </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">واقعه نویس، که همان جاسوس باشد، ماجرا را به سلطان رسانید و از تفصیل ماجرا که بگذریم، خواجه چنار به کمک مربی و دوست خویش از مرز خارج شد و به قول واصفی "به صوب وادی آوارگی شتافت که هیچ کس نام و نشان او را دیگر نیافت" و خوبان هرات از شرّ او رها شدند.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">نازک مزاجی امیر</span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">امیرنازک مزاج و حسّاس بود. اما به اشتباه خویش فروتنانه معترف می شد و در پی جبران مافات بر می آمد.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صاحب دارا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> درین مورد داستانی دارد که خلاصۀ آن چنین است:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">روزی امیر در برابر گروهی از فضلا و شعرا و ندما به </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صاحب دارا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> فرموده است که حضرت مخدومی، </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مولانا جامی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، بیمار است؛ من نتوانستم به عیادت بروم. می روی و مراسم عذرخواهی به تقدیم می رسانی.<span style="mso-spacerun: yes">  </span>پس از بیرون شدن صاحب، طعام می کشند و پس از صرف غذا، حاضران یکی پس از دیگری مجلس را ترک می کنند. امیر برافروخته می شود و اعتراض می کند که " </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">هرآینه خانۀ علیشیر دکان آشپزیست و علیشیر آشپز است. حریفان می آیند و آش می خورند و می روند</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">" در این حال صاحب دارا از خدمت جامی باز می گردد و امیر که یادش رفته او را به مأموریت فرستاده بوده، می گوید:" هله ای صاحب تو را چه شده که یک زمان بعد از آش پیش من نمی باشی؟ تو نیز تقلید آن مردکان پست شکم پرست می کنی."</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">صاحب دارا که اهل سیاست و مصلحت اندیشی و موقع شناسی نبوده، می گوید که حضرت عالی، خود، بنده را به خانۀ مولانا جامی فرستاده اید. میر از این پاسخ<span style="mso-spacerun: yes">  </span>شتابنده بسیار برافروخته شده می گوید که لعنت بر مردکی که با این نوع مردم آشنایی کند و بر می خیزد و مجلس را ترک می کند. </font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">صاحب دارا نماز پیشین، طبق معمول به خدمت امیر می رود. امیر که در بنفشه زاری ایستاده بوده، به گفتۀ صاحب، بنفشه وار گردن<span style="mso-spacerun: yes">  </span>را تاب داده، روی از او می گرداند و این کار را چند بار تکرار می کند. گویا به رگ غیرت صاحب برمی خورد و در دل می گوید چنین و چنان باشم اگربرنگردم و دیگر بیایم. اما به گفتۀ معروف که </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">ارباب الدول ملهمون</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، امیر او را نزدیک خود می خواند و می گوید: مرد حسابی! این کاری بود که تو کردی و در برابر مردم مرا شرمنده ساختی و فراموشکار و مبهوت و فرتوت جلوه دادی؟ که گویی عقل از من رفته است. </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">صاحب دارا می گوید که به راستی حق به جانب امیر<span style="mso-spacerun: yes">  </span>و خطا از سوی ما بوده است.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">داش چینی- </span></b><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">داستان دیگری در همین موضوع</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">امیراز همنشینانش انتظار تیز هوشی و نکته دانی داشت. واصفی درین مورد داستان جالبی نقل می کند:</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">یکی از مقرّبان امیر </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">شیخ بهلول</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> نام داشت و با همه صفات نیک که داشت، به قول واصفی " آثار فضیلت از وی دیردیر به ظهور می آمد" . امیر او را به داش چینی تشبیه کرده بود:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">خاک مشرق شنیده ام که کنند </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>به چهل ســــــــال کاسۀ چینی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صد به روزی زنند در بغـداد </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>لاجرم قیمتــــش هم بیـــــــــنی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">شیخ بهلول</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، چنانکه واصفی روایت می کند، مستشار و مؤتمن و معتقد و معتمد امیر بود، و امیر"جزئی و کلی مهمّات سلسلۀ خود را از قلیل و کثیر و نقیر و قطمیر به کف کفایت و ید درایت او مفوّض و موکول گردانیده بود." ناگهان آوازه<span style="mso-spacerun: yes">  </span>در افتاد که امیر شیخ </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بهلول</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> را با خری در خانه انداخته و در آن خانه را قفل کرده و هیچ جهت آن معلوم نیست. غلام<span style="mso-spacerun: yes">  </span>شیخ، نزد مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صاحب دارا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، که از افاضل عهد و نیز از مقرّبان امیر بود، آمد و ماجرای همخانه شدن خر و خواجۀ خویش را بیان کرد و از مولانا کمک خواست. مولانا که این خبر را شنید، چنان مضطرب و سراسیمه شد که به قول<span style="mso-spacerun: yes">  </span>خودش " خود را همچنان کسی دیدم که از اسب دولت فرود آورده باشند و از بهر تشهیر بر خر برهنه سوار کرده باشند." مولانا بامداد پگاه به خدمت امیر علیشیر شتافت و امیر، که با فراست دریافت که چرا مولانا<span style="mso-spacerun: yes">  </span>آمده و چه می خواهد، گفت: </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">مولانا صاحب، بیا و میان من و مصاحب خود، شیخ بهلول داوری کن، تا اگرکوتاهی و نامهربانی از سوی من باشد، عذربخواهم. مولانا گفت که فرمان امیر عین حکمت و مصلحت است و بی گمان که شیخ گناهکار است.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">امیر گفت: آدم هوشیار اگر ده روز با کسی همنشین باشد، همۀ اخلاق و عادات و خصوصیّات او را درمی یابد. شیخ بهلول دوازده سال است که شب و روز رفیق خانه و گرمابه و گلستان من است. دیشب مطالعه می کردم؛ در پیش من شمعی و دوات و قلم و کاسۀ آبی بود. شیخ بهلول را گفتم: بردار! پرسید که چه چیز را بردارم؟ گفتم: تو را چه شد؟ مگر خر شده ای؟ فی الحال از روی اعراض به زانو درآمد و گفت:<span style="mso-spacerun: yes">  </span>مخدوم، من که علم غیب ندارم. پیش روی<span style="mso-spacerun: yes">  </span>شما چند چیز است [</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">به گفتۀ امروزیها من کف دستم را که بو نکرده ام</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">] چه دانم<span style="mso-spacerun: yes">  </span>که شما<span style="mso-spacerun: yes">  </span>کدام چیز را می گویید؟</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">اکنون مولانا، خودت انصاف بده! همه می دانند که شمع پیش من تا بامداد می سوزد، و دوات و قلم همیشه پیش من است تا اگر مطلبی به خاطرم می رسد، بی درنگ می نویسم. می ماند کاسۀ آب. من در شب آب نمی خورم. پس برداشتنی چیزی جز همان کاسۀ آب نخواهد بود. دیگر این همه حجّت و عناد و تعرّض به چه کار می آید؟</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">با این هم امیر شیخ را از مصاحبت و هم اتاقی آن بی زبان رها ساخت و سر و پای مناسب و اسب با زین و لگام به او عنایت فرمود.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">در را از آن سو ببندید</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">فصیح الدین ابراهیم</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> معلم میر بود. او دامادی داشت به نام امیر </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صدرالدین یونس</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">. میر را این داماد خوش نمی آمد و با دانش قیافه شناسی که داشت، او را ابله و نادان می شناخت. اما مولوی می کوشید که هر طور شده داماد خویش را به امیر نزدیک سازد یا به گفتۀ واصفی "جناب<span style="mso-spacerun: yes">  </span>داماد را مقبول و مطبوع میر گردانند" واصفی می نگارد که روزی میر داماد (صدرالدین یونس) در مجلس میر، پیش در نشسته و اظهار فضایل خویش می نمود. ناگهان باد در را سخت بر هم زد،[</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">میر فرصت را مغتنم شمرده</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">]، گفت که لطفاً در را زنجیر کنید. صدرالدین یونس بی درنگ برخاسته و دست به<span style="mso-spacerun: yes">  </span>زنجیر رسانید. امیر فرمود که در را از بیرون زنجیر کنید...</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">گویا امیر می خواسته از پراکندگی گویی صدر الدین یونس رها شود و خوش طبعی نموده است. البته واصفی داستان را به درازا کشانیده و به تشهیر صدر بینوا پرداخته است که ما از نقل آن مطالب می گذریم، زیرا بعید می نماید که امیر تا بدان حد شوخی را گسترش داده باشد.</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مجلس ظرافت و مطایبه( شوخی پارتی)</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">باز هم از صاحب دارا روایت می شود که روزی امیر علیشیر، در باغ جهان آرا، به </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">خواجه مجدالدین محمد</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، مشهور به </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">میر کلان</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، گفت که توصیف مجلس شما را بسیار شنیده ایم. می گویند که ظرفا و فضلا در آن نشستها با مولانا عبدالواسع منشی شوخی و مطایبه می کنند و منشی بر همه غالب می شود.<span style="mso-spacerun: yes">  </span>می خواهیم از نزدیک ببینیم و بشنویم. خواجه دست ادب بر سینه نهاد و گفت:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">زین تفاخر شاید ارسر بر فلک ساید مرا</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">و یک هفته برای برگزاری مجلس بعدی مهلت خواست، که می خواست مجلسی بسازد و بیاراید که در خور حضور امیر باشد.این مجالس در باغ </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">پرزه</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، در نیم فرسنگی هرات، برگزار می شد. گروهی از شاعران، خوانندگان، نوازندگان و ظریفان دعوت شدند، امّا یک روز پیش از موعد مقرّر، مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">عبدالواسع منشی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> گفت که من فردا نخواهم آمد. خواجه </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">میرکلان</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> مضطرب و سراسیمه از جای برجست که مرد حسابی، من صدهزار تنگه خرج کرده ام. یعنی چه که تو نخواهی آمد؟( </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">تنگه واحد پول است و خوانندۀ گرامی صدهزار دلار/دالر فرض تواند نمود. البته واصفی به تفصیل در صفت چهار باغ<span style="mso-spacerun: yes">  </span>پرزه<span style="mso-spacerun: yes">  </span>وهزینۀ<span style="mso-spacerun: yes">  </span>تدارکات آن مجلس سخن رانده است که از بیم دراز شدن مطلب از آن می گذریم و محض شیرین شدن دهان مبارک عرض می شود که برکۀ/حوض مرمرین باغ<span style="mso-spacerun: yes">  </span>در ان روز به جای آب خالی ، به گفتۀ واصفی، پر از شربت قند شده بود و چهل خورش پخته بودند که مهمانان نام آن را هم نمی دانستند.</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">منشی گفت خبر دارم که مدتی است که روابط شما و امیر آمیخته به کدورت بوده است. امیر هم اهل شوخی و ظرافت است و خود را سرآمد خوش طبعان می گیرد. هرگاه سربسر من گذارد، البته که خاموش نخواهم ماند و آن وقت این همه خرج و برج هباأً منثورا می شود. هم روز من سیاه می گردد و هم امیر از شما آزرده خاطر می گردد. ( </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">اما در روز مجلس به خواهش امیر می روند و عبدالواسع منشی را می آورند. رسیدن منشی به مجلس همان و آغاز شوخی و بذله گویی همان.<span style="mso-spacerun: yes">  </span>ولی گفت و گوها به گونه ای است که<span style="mso-spacerun: yes">  </span>تعرضی به ساحت امیر نمی شود و منشی هم «</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: green"> ده اسپ توپچاق به زین و لجام مغرق و بیست من چکمن سقرلاط<span style="mso-spacerun: yes">  </span>عمل نبات و ده هزار تنگه</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">» انعام می گیرد. البته<span style="mso-spacerun: yes">  </span>متن این ظرایف در حوصلۀ قلم نگارندۀ این سطور نمی گنجد و برای مطالعۀ آن به اصل بدایع الوقایع بنگرید</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">)<span style="mso-spacerun: yes">  </span></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">. </font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">با همه<span style="mso-spacerun: yes">  </span>شوخی؟ با امیرعلیشیر هم؟</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">واصفی از مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">محمد بدخشی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> نقل می کند که یکی از درباریان سلطان حسین میرزا، معروف به </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">میرحاجی پیر بکاول</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، بسیار صاحب دم و دستگاه بود و گویا از خودنمایی نیز خوشش می آمد. روزی برتخت روانی نشسته، هنگامی از حرم بیرون می آمد که اتفاقاَ امیر علیشیر وارد حرم می شد. میربکاول به امیر گفت که سلطان در مورد شما سخنان غریبی می گفت. و این درایامی بود که شایع شده بود که " مزاج پادشاه به میر اندک انحرافی پیدا کرده " این بود که میر پریشان شد و از پی تخت روان دوید و گفت که " مخدوم ساعتی توقف فرمایید. بکاول گفت ببخشید که سلطان مرا به کار مهمی فرستاده اند و عجله دارم. امیر علیشیر به حضور سلطان رسید و هنگام بازگشت از برخی از درباریان پرسید که شاه چه گفته بود؟ گفتند سلطان شما به نوعی یاد کرند که هبچ مریدی پیر خویش را به آن تعظبم و تکریم یاد نمی کند. معلوم شد که حاجی بکاول می خواسته پیش مردم خود را نشان دهد که " من به میرعلیشیر همچنین اختلاط می کنم." </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">واصفی می نویسد که "میر این کینه در دل گرفت، تا ازین واقعه سالی گذشت." روزی، خلاف معمول، وقت نماز به حضور سلطان رسید،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>شاه پرسید:" از کجا می آیید که غبار بر چهرۀ شما ظاهر شده؟" امیر گفت به دیدن درویش علی شاه رفته بوده و هنگام بازگشت چون به </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">دروازۀ فیروزآباد</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> رسیده، چنان سرو صدا و گیرو داری مشاهده کرده که پنداشته </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">سلطان</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> می گذرد، اما چون نزدیک رسیده دیده که امیر حاجی </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">پیر بکاول</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> بوده است. امیر توصیف شاهانه ای از بکاول و تخت روان و زیب و زیور و جواهراتش و تجمل و شکوه همراهانش بیان می کند که در این جا از تفصیل آن می گذریم و در پایان سخن می گوید: "</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> به غایت خوشحال شدیم و خدای را شکر گفتیم که الحمد لله که ملازمان پادشاه ما را اساس و تجملی دست داده که کیکاوس و افراسیاب و خسرو پرویز و بهرام و سلاطین عظام و خواقین ذوی الاحترام را میسر نبوده</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">."</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">شاه برخود می پیچد و انگشت به دندان می گیرد، اما صبر می کند تا امیر برود. پس چهار تن از مامورین را که معروف به ملایکۀ عذاب بوده اند، فرا می خواند و فرمان می دهد که بروند و هرچه که می توان نام چیزی بر آن نهاد، می بینند غارت کنند. در نتیجه به قول واصفی " در یک ساعت نجومی سلسلۀ حاجی پیر را به خاک برابر ساختند و او را از اوج سعادت در حضیض مذّلت انداختند." </font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">ماجرای والی بدفرجام ترشیز (کاشمر) </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">از صاحب دارا روایت شده است که سلطان حسین میرزا بایقرا امیری داشت به نام </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">جهانگیر برلاس</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، که در زمان قزاقیها پیوسته در خدمت او بود، امّا چون میرزا به سلطنت رسید، بخت برلاس برگشت و با همه بدبختیها با امیر علیشیر هم بد بود و به قول واصفی "میر را بسیار اهانتها می رسانید." و میر تغافل می فرمود. روزی سلطان از امیر پرسید که مردم در حق من چه می گویند؟ گفت که شما را به عدل و داد می ستایند اما شنیدم که می گویند تنها عیب شما این است که یاران قدیم را فراموش می فرمایید. مثلاً می گویند که امیر جهانگیر برلاس عمرش را وقف خدمت شما کرد و اکنون "احوالی دارد که از آن بدتر نباشد."<span style="mso-spacerun: yes">  </span>سلطان فرمود که مخدوم! شما او را نمی شناسید. اگر از من اندک ملایمتی یابد هر روز یکی را خواهد کشت. سر انجام شاه اختیار کاراورا به امیر سپرد. امیر علیشیردنبال امیر جهانگیر برلاس فرستاد که بیا که بختت بیدار شده<span style="mso-spacerun: yes">  </span>و برلاس پشیمان ازآنچه در حق امیر کرده بود، ریش خود را گرفته بر روی خویش سیلی می زد که دریغا که ما قدر امیر علیشیر را نمی دانستیم. خلاصۀ سخن آن که امیر، جهانگیر برلاس را والی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> ترشیز</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><span style="mso-spacerun: yes">  </span>ساخت که اکنون</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> کاشمر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> نام دارد.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">امیر جهانگیر برلاس که به ولایت کاشمر رسید با بدآموزی گروهی از اوباش که در آن ولایت </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">چغول</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> می گفتند، بیداد و فساد آغاز کرد و دست به مال و ناموس مردم دراز نمود. چون مردم از دست او به تنگ آمدند، گروهی را به داد خواهی به پایتخت فرستادند. امیر به آنان گفت که شما با همۀ امیران خود چنین رفتاری دارید. این شما هستید که باید تأدیب و تعذیب شوید. برلاس که دید وزیر از او طرفداری نموده است، قویدل شد و سه آدم معتبر از آن دادخواهان را کشت.<span style="mso-spacerun: yes">  </span>ترشیزیان، این بار سیاهپوش شده نزدیک به دویست تن به هرات آمده و در برابر در </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">چهارباغ جهان آرا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> فریاد و فغان بر آسمان رسانیدند<span style="mso-spacerun: yes">  </span>به حدّی که سلطان در درون حرم از غریو آنان ترسیده پرسید که این سرو صدا ها چیست؟ گفتند که مردم ترشیز از دست امیر جهانگیر برلاس به داد خواهی آمده اند. سلطان امیر علیشیر را فراخواند که تو او را بر سر این بینوایان والی ساختی، اکنون جواب اینها را هم خودت بده. امیر فرمود که به مقتضای شرع باید عمل نمود. به این ترتیب جناب والی، در دادگاه کاشمر، پس از ثبوت جرم محکوم به اعدام و به دار آویخته و تیرباران شد.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">فراست میر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">از خواجه </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">محمود تایبادی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> نقل شده است که روزی میر با مشاهدۀ رفتار ناشناسی گمان زده است که نام او یا شمس است، یا احمد و یا تاج الدین. چون از آن شخص پرسیده اند، گفته است که " فقیر را شمس احمد تاج الدین می گویند." </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">شعر شتر مآبانه</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">امیر علیشیر شاعران را فرمود که قصیدۀ شترحجرۀ </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">کاتبی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> را جواب گویند. مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">احمدی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> آن قصیده را به مدح </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">امیر علیشیر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> تمام کرد. چون هنگام خواندن به این بیت رسید:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">به پای حجرۀ تو چون شــــــــتر زنم زانو</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">تو گر ز حجره چو اشتر برون کنی گردن</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">میر فرمود که ای مردک، تو مرا هجو کرده ای! و دستور داد که او را بربسته در حوض آب انداختند. بر لب حوض، گربۀ تری بود، احمدی گفت: ای امیر! این گربه نیز قصیدۀ شترحجره را جواب گفته؟ میر خندان شدو اورا بخشید و چون هوا سرد بود، پوستینی به او بخشید. واصفی می نویسد که احمدی در وصف آن پوستین قصیده ای گفت به این مطلع:</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">مرا یک پوســــتین انعام ازان میر کلان آمد</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">که از بوی بدش شهری به فریاد و فغان آمد</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">چون این مطلع به میر رسید بی درنگ فرمود:</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">تو را<span style="mso-spacerun: yes">  </span>زان پوستین انعام کان بوی گران آمد</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">تو بودی در میان پوستین، آن بوی از ان آمد</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">مدح دوستان</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">امیر که خود ممدوح شاعران زمان بود، گاهی دوستان (همنشینان و زیردستان)<span style="mso-spacerun: yes">  </span>را به شعر خویش می ستود. واصفی می نویسد که بیست قطعه و غزل ترکی و فارسی در مدح مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صاحب دارا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">، که ملازم و مصاحب او بود گفته است، از آن جمله غزلی برای کتابۀ حوضخانۀ دارا فرموده که این بیت از آن غزل است:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">این خانه که از خانۀ چشـــــــم است نشانه</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">چون مردم چشم است در او صاحب خانه</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">استفاده جویی از سخاوت و شاعر دوستی امیر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">ظاهراً برخی از «ظرفا» گاه و بیگاه در استفاده از ادبدوستی و شاعرپروری امیر زیاده روی می کرده اند. یک نمونۀ آن داستانی ازمولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">حسن شاه</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> شاعر است. واصفی نقل می کند که زمستانی سخت بود. مولانا حسن شاه شاعر، پسر خویش را آموزش داد که دستار کبود بر سر نهد و جامۀ کبود در برکند(</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> که این هر دو نشانۀ ماتم بود</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) و برود به مجلس امیر و چنین کند و چنان گوید. فرزند حسن شاه در لباس عزا به خدمت امیر علیشیر نوایی رسید. امیر پرسید که واقعه چیست، چرا جامۀ کبود پوشیده ای؟ پسر حسن شاه که ظاهراً قیافۀ حق به جانب پدر مرد گان را گرفته و قطرات اشک مصلحتی هم فراهم کرده بر رخساره روان ساخته بود، گفت:<span style="mso-spacerun: yes">  </span>پدرم سایه از سر ما برگرفت و عمر خود را به شما بخشید. امیر را رقتی دست داد و دلش به مرگ شاعر و بی پدری شاعر زاده سوخت و گفت: دریغ از مولانا که از نوادر روزگار بود. پس مبلغ سیصد خانی ( </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">به پول آن روز</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) به فرزند حسن شاه انعام داد و او از روی سیاهه ای که پدرش داده بود،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>اجناس<span style="mso-spacerun: yes">  </span>مورد نیاز آن زمستان را خرید و به خانه آورد. روز دیگر مولانا حسن شاه خود به در خانۀ میر آمد. واصفی می نویسد که "چون چشم میر به وی افتاد، از خنده پشت بر دیوار نهاد و گفت: ای ملاّ شما مرده بودید. این چه حالتی است؟ " حسن شاه گفت: اگر آن انعام نمی رسید، مرده بودم. میر سر و پای مناسب و مبلغ یک هزار دینار کپکی به وی انعام فرمود. </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بهزاد و نگارگری چهرۀ امیر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">درپایان این گفتار که سخن ازاستاد کمال الدین بهزاد و تصویر امیر علیشیر است نگارنده گزینش مطلب را با حفظ شیوۀ نگارش زین الدین محمود واصفی تقدیم می نماید تا خوانندۀ گرامی، اگر کتاب <i>بدایع الوقایع</i> را ملاحظه ننموده باشد، با روش بیان مؤلّف، اندکی آشنا شود:</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">...سلاطین روزگارو خواقین عالیمقداراز برای تشحیذ طبع و تفریح خاطر که جمعیت حضور باطن عامّۀ رعایا و رفاهیت وسرور خواطر کافــّۀ برایا بدان منوط و مربوط است، همواره جمعی از مصوّران سحرآفرین و نقاشان بدایع آیین را در پایۀ سریر اعلی بازداشته، نظر التفات به حال ایشان گماشته اند....پادشاه مغفور مبرور(</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">سلطان حسین میرزا بایقرا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) نورالله مرقده از میان هنرمندان این صنعت و سحرآفرینان این حرفت، استاد بهزاد نقاش را، که مصوران هفت اقلیم سرتسلیم پیش او فرود آورده بودند...اختیار فرموده...او را مانی ثانی لقب نموده، هرگاه که این پادشاه عالیجاه را غمی یا المی پیرامون خاطر گردیدی، و غبار قبضی بر مرآت ضمیر منیر رسیدی، استاد مشارالیه صورتی برانگیختی و پیکری برآمیختی، که به مجرد نگاه کردن<span style="mso-spacerun: yes">  </span>پادشاه در وی، آیینۀ طبعش از زنگ کدورت و صفحۀ خاطرش از نقوش کلفت فی الحال متجلی گشتی...</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مشهوراست که استاد مذکور صحیفه ای مصور به مجلس فردوس آیین سپهر تزیین امیر کبیر امیر علیشیر روح الله روحه آورد، و صورت حال آنچنان که باغچه ای آراسته مشتمل بر درختان گوناگون و بر شاخسارش مرغان خوش صورت بوقلمون (</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">رنگارنگ</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">) و برهرطرف جویبارها جاری و گلبنهای شکفتۀ زنگاری،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>و صورت مرغوب میر آنچنانکه تکیه بر عصا زده ایستاده، وبه رسم ساچیق طبقهای پرزر در پیش نهاده. </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">چون حضرت میر آن صورتها را ملاحظه و مشاهده نمود، آن صحیفۀ لطیف، ریاض باطنش را به گلهای بهجت و سرور و اطراف حیاض خاطرش را به اشجار فرح و حضور بیاراست، و از عندلیب طبعش بر شاخسار شوق و ذوق نوای الاحسن الاحسن برخاست... بعد ار آن روی به حضار مجلس کرد و گفت: عزیزان را در تعریف و توصیف این صحیفۀ لازم التشریف چه می رسد؟ </font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">فصیح الدین</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> که استاد میر و از جملۀ مشاهیر خراسان بود، فرمود که:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مخدوما! این گلهای شکفته را که دیدم، خواستم که دست دراز کنم و گلی [</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">از گلهای تصویر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">] برکنم و بر دستار خود مانم.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">صاحب دارا</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> که رفیق و مصاحب میر بود، گفت: مرا نیز این داعیه شده بود، اما اندیشه کردم که مبادا دست دراز کنم و این مرغان از سر درختان [</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">که در تصویر است</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">] پرواز نمایند.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">برهان</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> که سرآمد ظرفا و<span style="mso-spacerun: yes">  </span>قدوۀ اهل خراسان بود، و لاینقطع به جناب میر تعرض و ظرافت می نمود، گفت: من ملاحظه کرده دست و زبان نگاه می دارم که مبادا حضرت میر در اعراض شوند و روی و ابروی خود [</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">را در تصویر</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">] درهم کشند. </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">مولانا </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">محمد بدخشی</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> [که] ظرفای خراسان وی را</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> لطیفه تراش </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">لقب کرده بودند، و همیشه مشق خوشامدی می کرد، گفت: ای مولانا برهان، اگر نه بی ادبی و گستاخی شدی، من آن عصا را [</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">که در تصویراست</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">] از دست حضرت میر گرفته بر سر تو می زدم. </span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">حضرت میر فرمودند که عزیزان سخنان خوب گفتند و درهای معانی<span style="mso-spacerun: yes">  </span>مرغوب سفتند. اگر مولانا برهان آن<span style="mso-spacerun: yes">  </span>ناخوشی و درشتی نمی کردند، به خاطر رسیده بود که این طبقهای ساچیق [</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">که در تصویر است</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">] را بر سر یاران نثار کنیم.</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: justify"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black">بعد ازآن استاد</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"> بهزاد</span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> را<span style="mso-spacerun: yes">  </span>اسب با زین و لجام و جامۀ مناسب، و اهل مجلس را هرکدام لباسهای فاخر انعام فرمودند:</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">دریغ و درد ازین مردمــــان که خاک شدند</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: center" align="center"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><font face="Times New Roman">به تیغ مرگ، جگرریش و سینه چاک شدند</font></span></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>تمام شد یاد مختصری از امیر علیشیر نوایی با استفاده از </span><i><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue">بدایع الوقایع</span></i><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"> زین الدین محمود واصفی هروی</span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><font face="Times New Roman"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: aqua">شهر اتاوا – 27 اکتبر 2008 </span><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: black"></span></font></p><p /><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0in 0in 0pt; DIRECTION: rtl; LINE-HEIGHT: 22.5pt; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right"><span lang="FA" style="FONT-SIZE: 14pt; COLOR: blue"><font face="Times New Roman">آصف فکرت</font></span></p>
سه شنبه ۷ آبان ۱۳۸۷ ساعت ۲:۴۱
نظرات



نمایش ایمیل به مخاطبین





نمایش نظر در سایت