آن روزها

ادبـــکده

یادداشتها از سده ها (6)گلگشت ادبیبر پشت نسخۀ منهاج البیان در طب، با تاریخ 620 هجری (شمارۀ 5142) به خطّی کهن و ظاهرا ً از همان سدۀ هفتم این چکامۀ حکمت آمیز بدون ذکر نام گویندۀ آن یادداشت شده است:گــر آدمی حـُجـُب از پیـــش دیده بــرداردیقیــن شود کاجلش با امل چه ســــر داردبــدین نعیـم مـُزوَّر کجا شـــود مغــــرور؟هـرآن دلی که ز اســـــــرار حق خبر داردبـه رنگ و بوی جهان غرّه عاقلان نشوندکی هست زهـر، ولی چاشنی شـــکر دارددر آن نباشــــــد منظور هوشــــــیاری کاوبرون ز حــس بــصر مطمحی دگـــر داردز آدمی چه شــــماری بهیمه طبــــــعی کاومقـَـــر به عالم حســـّی چو گاو و خر داردکجا به حبـــل متین اعتصــــام جان جوید؟کسی که عــُروۀ وثقی ز ســـیم و زر داردبعــنقـــریب شـــود نــادم و نــدارد ســـودهـر آن که پنـد خــردمنـــــد مختصر داردز روح قدســی و انســـانی آگهیـــش مباد!هــرآن که روح طبیــــعی چو جانور داردتــو از ســــهام اجـــل ایمنی و بویحـــییمبــــارزان یک انـــداز کارگـــــــــر داردبه گوش جان اگر این پند بشنود عاقــــــلدل از زمـــانۀ نــــــاپـــایــــدار بــــــر داردجناس و زبان گفتاربازی با واژه ها، بویژه در سخن منظوم، از روزگار کهن تا امروز، ارباب ادب و اصحاب ذوق را موجب تفریح خاطر بوده است. در بسیاری از نسخه های خطّی، که مالکان آنها ذوق ادبی داشته اند، اینگونه تفنـّنها ثبت شده و به یادگار مانده است؛ مثلا ً در این رباعی، که بر سپیدی یک نسخۀ کهن یادداشت شده، شاعر واژه های "نمدم" (نمد ِ خود) و "نمدم" (نمی دهم) را به بازی گرفته و این رباعی دلنشین را سروده است: یک مو نمــــدم به هردو عالم نمدمبهتر ز هزار صوف و اطلس نمدمروزی که حسـاب نقد مردم گیرندغــیر از نمدم حســـاب دیگر نمدمسه رباعی که در پایان نقل می شود، بر پشت یک نسخۀ خطی سدۀ هفتم، به خطی از همان روزگار، کتابت شده است و هر یک لطف خاص خویش را دارد. در رباعی اول و دوم شاعر که اندوه در دلش گره شده و یارای بیان آن را ندارد، به نالۀ بلبل و کبوتر که گویا به باور شاعر قصـّۀ عشق و شرح غصـّه است، رشک می برد و می گوید که کاش من همان می توانستم به همین سادگی و آشکارا آنچه را که از دست "او" بر سرم آمده، بیان کنم و شرح دهم:دی بلبلکی بر سر شـــــاخی با جفت می گفت غمی که در دلش بود نهفترشـک آمدم از بلــبل و با خود گفتم:شــــاد آنکه غمی دارد و بتواند گفت***دوشینه کبوتری چو من طاق از جفتاز نالــــــش او هیچ نخفتــــیم و نخفتاو ناله همی کرد و منش می گفتــــــمشاد آنکه غــــمی دارد و بتواند گفتدر رباعی دیگر مطلبی بسیار دلنشین و رمزآمیز بیان شده است. نخست که از ورای این ترانه به یک رسم بسیار کهن و هنر و صنعت میناکاری و گوهرنشانی اشاره شده و شاعر نشان می دهد که چگونه صنعتگران و هنروران روزگاران کهن نگاره های طبیعت را می کشیده اند و از سیم و زر و جواهر بر اساس رنگهای همانندی که با طبیعت دارند، سود می برده اند. در این ترانه شاعر اشاره دارد که هنرمندان از گوهران گوناگون گلها می ساخته و می آراسته و می بسته اند. اما اینها گلهای دلخواه بلبل نیستند و بویی و به گفتهء لسان الغیب حافظ "آنی" ندارند. دی بلبلکی، ظریفکی، خوشخویی می گفت به ناز در کنــــار جوییکاز لعل و زمرّد و زر و مرواریدبنــدند گلی، ولی ندارد بویـــــــیشهر اتاوا، آدینه 25 اسفند(حوت) 1385 16 مارچ 2007 آصف فکرت==+==+==+==+==+==+==+==+==+==<div style="FONT-SIZE: 14px; MARGIN-BOTTOM: 100px; LINE-HEIGHT: 30px; FONT-FAMILY: Arial">یادداشتها از سده ها (7) گلگشت ادبی این دو ترانه در محرم 654 هجری بر پشت نسخه یی نوشته شده است: نرمــک ای بــاد بـدانکه تـــــازه خــــدّی دارد واراســـته تر ز ســــرو قـــــدّی دارد چون برگذری بگـــوی نرمک زمنش کـــای دوســت فراق نیز حــدّی دارد یک ساعـتک یک ساعتک امروز نشست من و تو بهتـر ز هزارســـــاله هست ِمن و تو امــروز چنانکه هست دســـتی بزنیم زان پیش که بگذرد ز دسـت من و تو لطف خدا (در نسخهء شماره 3475) از لطف خدا " نحن قســــــــــــمنا" داریم از سمع " ســــمعنا و اطعــــــــنا" داریم در وقت اجل خدنگ شـــــــیطان چه کند؟ چون جوشــن" ربــّنا ظــلمـــــــــنا" داریم هیچ و هیچ هیچ (نیز از نسخهء شماره 3475) آن هیــــچ کـــــزو هیــــچ نیاید ماییـــــــم آن هیچ که هیچ را نشـــــاید مایـــــــــــیم نی نی غلطم ز هیــــــچ نفزاید هیـــــــــچ آن هیچ کزو هیچ فزاید ما ییــــــــــــــــم نشان دوست (نیز از نسخهء شماره 3475) ای دوست تو را بهر مکان می جســـــتم هر دم خبــــرت ز این و آن می جســـتم تو در دل و من تو را به جان می جســتم خجلت زده ام کاز تو نشان می جســــتم برای دوست پیوســته رضای دوست می دارم دوست اندوه و بـــلای دوسـت می دارم دوست گـر جان طلبد ز من، چه تقصیر کنــــم من جان ز برای دوست می دارم دوست دل شکسته برای دوست بر ما در وصل بســته می دارد دوست دل را ز فراق خســــته می دارد دوست من بعد من و شکســــتگی بر در دوست چون دوست دل شکسته می دارد دوست عمر گل گل صبحدمی به خود برآشفت و بریخت با باد صبـــــــــا حکایتی گفت و بریخت بد عهـــــــدی دهر بین که گل در ده روز سر برزد وغنچه کرد وبشکفت و بریخت دست و پا و سر و سنگ عمری گشــــــــــتیم در جهان با دل تنگ در جــُستن آن نگار پر کینـــــــه و جنگ شد دست ز کار و پا فتـــــــــــاد از رفتار این بس که به سر زدیم و آن بس که به سنگ لیلی و مجنون سیل آورده گر عشــــق تو بر کوه شـــــــــــبیخون آرد خونابه ز ســـنگ خــــــــــــاره بیرون آرد گر ابر ببارد شـــــــــــــــــبی اندر کویت ســــــیلاب همه لیــــــــــلی و مجنون آرد چها چها؟؟ تو را تو را !! دانی که چها چها چها می خواهــــــــم؟ وصل تو من بی سر و پا می خواهـــــم فریاد و فغان و ناله ام دانی چیســــــت یعنی که تو را تورا تو را می خواهم شمارش معکوس ده نوبتم از نه فلک و هشــت بهشــــت هفت اخترم از شش جهت این نامه نوشت کز پنج حواس و چار ارکان و سه روح ایزد به دو عالم چو تو یک بت نسرشت اینها ترانه های دلنشینی بود که نسخه داران در درازنای هزارسال یا کمتر یا بیشتر بر نسخه ها ی کهن یادداشت نموده بودند و امروز بنده توفیق یافت تا شما را در مطالعه و حظ بصر و اندیشه با خویشتن انباز سازد. اتاوا 25 اسفند (حوت) 1385 16 مارچ 2007 آصف فکرت</div>

جمعه ۲۵ اسفند ۱۳۸۵ ساعت ۲:۵۹